Η ελληνική γεωργία είναι ο τομέας που αναμένεται να πληγεί περισσότερο τα επόμενα χρόνια από την κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με την Εθνική Στρατηγική Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ). Οι επιπτώσεις της μεταβολής του κλίματος στη γεωργία είναι ήδη ορατές, και αναμένεται να γίνουν σοβαρότερες τα επόμενα χρόνια. Απαιτείται, συνεπώς, εγρήγορση και έγκαιρη λήψη αποφάσεων για την προσαρμογή της ελληνικής γεωργίας στις νέες συνθήκες, τόσο όσον αφορά στα καλλιεργούμενα είδη, όσο και στην αξιολόγηση των γαιών που προσφέρονται για καλλιέργεια. Σκοπός του έργου είναι να συνδράμει στην έγκαιρη προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και στην προστασία της γεωργικής παραγωγής της χώρας, καθώς και να υποστηρίξει τη λήψη αποφάσεων από τις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές αρχές για τον σχεδιασμό δράσεων προσαρμογής και πιθανώς αναδιάρθρωσης της ελληνικής γεωργίας με ορίζοντα το 2050. Προτεραιότητα του LandEval είναι η ήπια προσαρμογή της ελληνικής γεωργίας στις κλιματικές συνθήκες, ώστε να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων, η προστασία του εισοδήματος των παραγωγών, η επισιτιστική ασφάλεια της χώρας και η εναρμόνιση με τις προτεραιότητες της Εθνικής Στρατηγικής Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή και με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα.

Το έργο χρηματοδοτείται από το Πράσινο ταμείο στο πλαίσιο του Χρηματοδοτικού Προγράμματος «ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ 2022», Άξονας Προτεραιότητας 3-ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ.
Προϋπολογισμός: 199.836 €
Διάρκεια: 11/11/2022– 10/11/2024
Δικαιούχος φορέας: Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο-Εργαστήριο Μη Παρασιτικών Ασθενειών, Εδαφικών Πόρων και Γεωπληροφορικής

Ανάπτυξη διαδικτυακής εφαρμογή σε περιβάλλον GIS, η οποία θα παρέχει πληροφορίες σχετικά με τα είδη, η καλλιέργεια των οποίων θα μπορούσε να είναι βιώσιμη στις διάφορες περιοχές της χώρας και υπό διαφορετικά κλιματικά σενάρια έως το 2050.
Η εφαρμογή θα παρέχει πληροφορίες:
Ανά περιοχή ενδιαφέροντος
Αναζήτηση σε χάρτη μιας περιοχή ενδιαφέροντος και λήψη πληροφορίας για την καταλληλότητα των ήδη καλλιεργούμενων ειδών ως προς τις επικρατούσες εδαφοκλιματικές συνθήκες. Εμφάνιση προγνωστικών χαρτών κλιματικών συνθηκών μέχρι το 2050 και τα αντίστοιχα είδη, η καλλιέργεια των οποίων θα είναι καλύτερα προσαρμοσμένη στις νέες κλιματικές συνθήκες.
Ανά καλλιεργούμενο είδος
Η αναζήτηση γίνεται ανά καλλιεργούμενο είδος, οπότε ο χρήστης εισάγοντας το είδος για το οποίο επιθυμεί να λάβει πληροφορίες θα μπορεί να δει τις περιοχές στην επικράτεια όπου το είδος αυτό ευδοκιμεί ή θα μπορούσε να ευδοκιμήσει σήμερα, αλλά και στις συνθήκες που περιγράφουν τα κλιματικά μοντέλα έως το 2050.

Και στις δύο λειτουργικότητες

• θα γίνεται εκτίμηση κινδύνου εμφάνισης Μη Παρασιτικών Ασθενειών (εξαρτώμενες από τα περιβαλλοντικές συνθήκες) που μπορεί να απειλήσουν την παραγωγή.
• η πληροφορία θα παρέχεται και οπτικοποιημένη με χάρτες καταλληλότητας και χρήση χρωματικής κλίμακας, αλλά και ως αρχείο προς εκτύπωση.

Τα παραπάνω θα υλοποιηθούν μέσω:

1. Συλλογής και εναρμόνισης εδαφικής πληροφορίας για την ελληνική επικράτεια.
2. Ανάπτυξης μεθοδολογικού πλαισίου συναξιολόγησης και συνδυασμού κλιματικών μοντέλων και απαιτήσεων καλλιεργειών.
3. Προσδιορισμού κριτηρίων καταλληλότητας καλλιεργειών με βάση εδαφοκλιματικά χαρακτηριστικά (σημερινά και μελλοντικά), επιπέδου κινδύνου εμφάνισης αβιωτικών-μη παρασιτικών ασθενειών.
4. Μοντελοποίησης εδαφοκλιματικών συνθηκών καλλιέργειας και επιπέδου κινδύνου μείωσης αποδόσεων, ανάπτυξη αντίστοιχων αλγορίθμων και υλοποίησης web GIS εφαρμογής το οποίο θα προσφέρει οπτικοποιημένη πληροφορία ανάλογα με τις επιλογές των χρηστών.
5. Δράσεων διάχυσης, ενημέρωσης, διοργάνωσης εκπαιδευτικών σεμιναρίων παρουσίασης και εκπαίδευσης στελεχών του ΥΠΑΑΤ, ΥΠΕΝ, Περιφερειών, αγροτικών συνεταιρισμών, γεωργικών συμβούλων.

Καθώς τα καλλιεργούμενα είδη στη χώρα είναι εξαιρετικά πολλά, το έργο στη διάρκειά του θα αναπτύξει και θα παραδώσει την εφαρμογή σε πλήρη λειτουργικότητα για τη χώρα για τις καλλιέργειες ελιάς, αμπέλου και σίτου. Οι ενδιαφερόμενες αρχές θα μπορούν να προσδιορίσουν τα είδη που τους ενδιαφέρουν ή και πιθανόν είδη που δεν καλλιεργούνται σήμερα, να εισαχθεί στο εργαλείο η αντίστοιχη πληροφορία και να προκύψουν χάρτες πρόβλεψης. Στη διάρκεια του έργου θα επιδειχθεί και η λειτουργία σε υψηλότερη ανάλυση (των 3 χιλιομέτρων), κατεβαίνοντας έτσι σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, σε δύο πιλοτικές περιοχές, την Κεφαλλονιά και την Αίγινα για τις οποίες υπάρχουν εδαφικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης και είναι εφικτό να παρουσιασθεί το εργαλείο σε πραγματική χρήση σε τοπικό επίπεδο για διάφορες καλλιέργειες.

Το έργο LandEval αποτελείται από έξι Πακέτα Εργασιών

Οι κύριοι στόχοι του ΠΕ1 είναι η συνολική διαχείριση, παρακολούθηση και συντονισμός του έργου, η διαχείριση και διασφάλιση ποιότητας (σύμφωνα με τα ISO 9001 και 14001), ο διοικητικός και οικονομικός έλεγχος, ο εντοπισμός και αντιμετώπιση κινδύνων που δημιουργούνται κατά την υλοποίηση του έργου και η διαχείριση και προστασία προσωπικών δεδομένων.

Στόχος του Π.Ε. 2 είναι η συλλογή και ομογενοποίηση εδαφολογικής πληροφορίας από διάφορες πηγές, σε γεωβάση δεδομένων ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί ως δεδομένο εισόδου στο μοντέλο αξιολόγησης.
Παραδοτέα:

1. Κανόνες εναρμόνισης διαφορετικών εδαφολογικών μελετών για την Ελληνική επικράτεια.
2. Γεωβάση δεδομένων εδαφολογικής πληροφορίας με χωρική μονάδα αναφοράς την Χαρτογραφική Εδαφική Μονάδα (Χ.Ε.Μ.).

Συλλογή και αξιολόγηση απαιτήσεων τριών εκ των κυριότερων ελληνικών καλλιεργειών (ελιά, άμπελος και σιτάρι), έτσι ώστε με συνδυασμό τους με την εδαφική πληροφορία (ΠΕ2) και τα κλιματικά μοντέλα (ΠΕ4) να προκύψει η τρωτότητα, το επίπεδο ανθεκτικότητας, και ουσιαστικά η βιωσιμότητά τους, χωρικά και χρονικά. Ειδικά για τις πιλοτικές περιοχές και προκειμένου να επιδειχθεί η πλήρης λειτουργικότητα του προτεινόμενου προτύπου συστήματος, θα μελετηθούν, εκτός της ελιάς, της αμπέλου και του σίτου, οι απαιτήσεις και άλλων ειδών που καλλιεργούνται σήμερα στις περιοχές αυτές, π.χ. φιστίκι, λαχανικά, καθώς και άλλα είδη που θα μπορούσαν πιθανόν να τα αντικαταστήσουν σε ενδεχόμενα μελλοντικά κλιματικά σενάρια, συμπεριλαμβανομένων και των ενεργειακών καλλιεργειών.
Παραδοτέα:

1. Μήτρα βαθμονομημένων κριτηρίων για την Ελλάδα (εδαφοκλιματικών και υδατικών απαιτήσεων και μη παρασιτικών ασθενειών ελιάς, αμπέλου, σίτου).
2. Μήτρα βαθμονομημένων κριτηρίων για την Κεφαλονιά και την Αίγινα , (εδαφοκλιματικών και υδατικών απαιτήσεων και μη παρασιτικών ασθενειών ελιάς, αμπέλου, σίτου και άλλων καλλιεργούμενων τοπικά ειδών, καθώς και άλλων ειδών που θα μπορούσαν να τα αντικαταστήσουν σε ενδεχόμενη αναδιάρθρωση συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών καλλιεργειών).
3. Μοντέλο αξιολόγησης και προσδιορισμού αποδόσεων και χωρικής και χρονικής καταλληλότητας καλλιέργειας ελιάς, αμπέλου, σιτηρών σε εθνικό επίπεδο-Αλγόριθμος.
4. Μοντέλο αξιολόγησης και προσδιορισμού αποδόσεων και χωρικής και χρονικής καταλληλότητας καλλιεργειών Κεφαλονιάς και Αίγινας-Αλγόριθμος.

Το Π.Ε. 4 περιλαμβάνει τη χρήση περιοχικών κλιματικών μοντέλων (Regional Climate Models) αιχμής για την ανάπτυξη κλιματικών δεικτών που σχετίζονται με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ελληνική γεωργία, ώστε να αξιολογηθεί η τρωτότητά της με έμφαση στην καλλιέργεια της ελιάς, της αμπέλου και του σίτου. Οι προσομοιώσεις θα καλύπτουν τις εξής χρονικές περιόδους: α) 1971-2000 (ως περίοδος αναφοράς και β) περίοδος 2021-2050 για τα μελλοντικά σενάρια εκπομπών RCP4.5 (σενάριο με μέτρια φιλόδοξες πολιτικές μετριασμού) και RCP8.5 (σενάριο αδράνειας χωρίς πολιτικές μετριασμού). Επιπλέον για τις πιλοτικές περιοχές της Κεφαλονιάς και της Αίγινας θα πραγματοποιηθεί στατιστική υποκλιμάκωση με τη χρήση πλεγματικής παρατηρησιακής βάσης δεδομένων υψηλής χωρικής ανάλυσης (1-3km) που θα αναπτυχθεί στο πλαίσιο του έργου.
Παραδοτέα:

1. Βάση κλιματικών προσομοιώσεων και δεικτών για τις καλλιέργειες της ελιάς, αμπέλου και σίτου σε εθνικό επίπεδο (χωρική ανάλυση 12km).
2. Βάση κλιματικών προσομοιώσεων και δεικτών για τις καλλιέργειες της ελιάς, αμπέλου και σιτηρών για τις δύο πιλοτικές περιοχές σε υψηλή χωρική ανάλυση (1- 3km).

Σχεδιασμός και ανάπτυξη διαδικτυακής εφαρμογής - γεωγραφικού συστήματος πληροφοριών (web-GIS) για την εκτίμηση της τρωτότητας της παραγωγής/απόδοσης και εμφάνισης μη παρασιτικών ασθενειών, και κατ' επέκταση του βαθμού χωρικής και χρονικής καταλληλότητας καλλιεργειών με ορίζοντα το 2050.
Παραδοτέα:

1. Οδηγός χρήσης web-GIS εφαρμογής.
2. Διαδικτυακή εφαρμογή (web-GIS) για την εκτίμηση της παραγωγής, της απόδοσης και της καταλληλότητας καλλιεργειών με ορίζοντα το 2050.

Ο στόχος του Π.Ε.6 είναι να εξασφαλίσει την ευρύτερη δυνατή διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου σε συγκεκριμένες ομάδες στόχους, αλλά και στο ευρύτερο κοινό, να επιδείξει τη σημαντικότητα και να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του έργου ως εργαλείο λήψης αποφάσεων για τη ελληνική γεωργία σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.

Το έργο αντιμετωπίζει τη σημαντική πρόκληση της προστασίας του γεωργικού τομέα της χώρας με την ανάπτυξη ενός προτύπου, η εφαρμογή του οποίου στις περιφέρειες της χώρας θα επιτρέψει:

1. Την ανάπτυξη περιφερειακών πολιτικών προσαρμογής
2. Τον έγκαιρο προγραμματισμό υλοποίησης δράσεων για ήπια προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή ώστε να αμβλυνθούν οι αναμενόμενες συνέπειες και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα της γεωργίας.

Η συνεισφορά του έργου στην έγκαιρη προσαρμογή έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία για τις δενδρώδης, πολυετείς καλλιέργειες, η προσαρμογή ή η αναδιάρθρωση των οποίων απαιτεί μεγάλα χρονικά διαστήματα αλλά και οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες κατά τη μετάβαση. Το έργο επικεντρώνεται, σε άμεση συμφωνία με την ΕΣΠΚΑ, στην εις βάθος διερεύνηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής κα στην ανάδειξη των μέτρων προσαρμογής, σε παραδοσιακές καλλιέργειες με σημαντικό οικονομικό και κοινωνικό ενδιαφέρον, αυτών της ελαιοκαλλιέργειας και της αμπελοκαλλιέργειας, ενώ θα μελετήσει και το σιτάρι ως ένα ακόμα σημαντικό είδος για την επισιτιστική ασφάλεια της χώρας. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο το έργο συμβάλλει στο μακροπρόθεσμο όραμα της νέας στρατηγικής της ΕΕ για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, με την ΕΕ να είναι μια κοινωνία ανθεκτική και πλήρως προσαρμοσμένη στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, παρέχοντας στις τοπικές κοινωνίες ενδυνάμωση μέσω της γνώσης και της ανάπτυξης ικανοτήτων σε σχέση με την αξιολόγηση κινδύνου, την ανάπτυξη σχεδίων διαχείρισης και προσαρμογής. Επιπλέον το έργο συμβάλει στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία στο πεδίο της γεωργίας και συγκεκριμένα στην επισιτιστική ασφάλεια ενόψει της κλιματικής αλλαγής καθώς και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας του συστήματος παραγωγής τροφίμων στην Ένωση.